Akcesja Polski do Unii Europejskiej otworzyła przed nami możliwość pozyskiwania bezzwrotnych środków pieniężnych zarówno na przedsięwzięcia zmniejszające dysproporcje w rozwoju ekonomicznym i infrastrukturalnym między starymi, a nowymi członkami Unii, jak i na inwestycje dostosowujące nasz kraj do przepisów unijnych, w szczególności tych związanych z ochroną środowiska. Większość środków przeznaczonych było (i w dalszym ciągu jest) dla jednostek samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstw realizujących zadania własne gmin, jednak znacząca pomoc była i jest kierowana również do pozostałych przedsiębiorstw i zakładów przemysłowych.
Trochę historii
W poprzednim okresie programowania (2004-2006) przedsiębiorstwa z sektora energetycznego mogły korzystać głównie z dotacji na inwestycje dostosowujące je do przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Gospodarki (SPO WKP). W działaniu 2.4 „Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska” dofinansowywane były przedsięwzięcia, których celem było „zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw działających w warunkach Jednolitego Rynku Europejskiego zobligowanych do dostosowania swojej infrastruktury do wymogów ochrony środowiska”. Działanie to wspomagało także pośrednio realizację zobowiązań negocjacyjnych Polski w zakresie wdrażania wybranych dyrektyw z dziedziny ochrony środowiska. W ramach działania 2.4 podpisano 246 umów na dofinansowanie inwestycji o łącznej kwocie nakładów inwestycyjnych równej 559,5 mln zł.
Program SPO WKP umożliwiał także pozyskanie dofinansowania na rozwój przedsiębiorstw w ramach działania 2.2 „Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw”, którego celem była „poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wsparcie nowych inwestycji, prowadzących do zasadniczych zmian produkcji, produktu lub procesu produkcyjnego oraz wzrost skali umiędzynarodowienia przedsiębiorstw poprzez promocję. W ramach działania 2.2 podpisano z kolei 320 umów o dofinansowanie projektów o łącznej wartości 1 034,2 mln zł.
Inwestycje o wartości do 10 mln euro, których efektem była poprawa stanu powietrza lub które polegały na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii mogły w okresie 2004-2006 uzyskać również dofinansowanie ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) – dotyczyło to m.in. projektów realizowanych przez jednostki organizacyjne wykonujące zadania jednostek samorządu terytorialnego lub podmioty wykonujące usługi publiczne. Duże (tj. o wartości powyżej 10 mln euro) projekty dotyczące ww. obszaru realizowane przez spółki komunalne mogły być finansowane z Funduszu Spójności.
Duże projekty – w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko
W nowym okresie programowania 2007-2013 przedsiębiorstwa z sektora ciepłowniczego mogą starać się o dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych (w tym proekologicznych) głównie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ), w szczególności w ramach następujących priorytetów:
Priorytet IV: Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska
Priorytet wspiera projekty, których realizacja spowoduje zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska, w tym emitowanych do powietrza, odprowadzanych ze ściekami oraz redukujące ilość wytwarzanych odpadów i zwiększające udział odpadów poddawanych procesom odzysku, w szczególności recyklingu oraz prowadzące do obniżenia poziomu hałasu ze źródeł do obowiązujących norm. Zgodnie z zapisami programu preferowane będą projekty zgodne z wymogami dokumentów referencyjnych Najlepszych Dostępnych Technik (BAT).
W ramach priorytetu wspierane są także projekty nieinwestycyjne polegające na wdrożeniu systemów zarządzania środowiskowego oraz uzyskaniu eko-znaków dla produktów.
|
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Priorytet IV: Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska |
||
| Nazwa działania | Minimalna / maksymalna wartość projektu | Maksymalny stopień dofinansowania |
|---|---|---|
| Działanie 4.1.: Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego | > 8 mln zł (dot. małych średnich przedsiębiorstw) | 50% kosztów kwalifikowanych, nie więcej niż 400 tys. zł |
| Działanie 4.2.: Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach | > 8 mln zł (dot. małych średnich przedsiębiorstw) | 30% kosztów kwalifikowanych, nie więcej niż 20 mln zł |
| Działanie 4.3.: Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT) | > 8 mln zł (dot. małych średnich przedsiębiorstw) | 30% kosztów kwalifikowanych, nie więcej niż 20 mln zł |
| Działanie 4.4.: Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno-ściekowej | > 8 mln zł (dot. małych średnich przedsiębiorstw) | 30% kosztów kwalifikowanych, nie więcej niż 20 mln zł |
| Działanie 4.5.: Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza | > 8 mln zł (dot. małych średnich przedsiębiorstw) | 30% kosztów kwalifikowanych, nie więcej niż 20 mln zł |
W ramach działania 4.3 o dofinansowanie ubiegać mogą się w szczególności projekty polegające na przebudowie (w rozumieniu prawa budowlanego) istniejących konwencjonalnych źródeł spalania paliw na jednostki opalane OZE oraz projektów polegających na przebudowie istniejących jednostek opalanych OZE.
W ramach działania 4.5 pomoc dla przedsiębiorców jest ukierunkowana na inwestycje w zakresie ochrony powietrza i dostosowanie istniejących instalacji do wymagań wynikających z dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł spalania. Jako priorytetowo będą traktowane projekty dotyczące instalacji o mocy powyżej 50 MW (w tym jednostek opalanych węglem), prowadzące do zmniejszenia emisji pyłów i gazów.
W obu działaniach ze wsparcia zostały wyłączone projekty związane z wysokosprawną kogeneracją, budową jednostek wytwarzania energii oraz projekty polegające wyłącznie na budowie lub przebudowie elektroenergetycznych sieci dystrybucji wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz na budowie lub przebudowie sieci ciepłowniczych mających na celu ograniczenie strat sieciowych.
Priorytet IX: Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna
W ramach priorytetu IX wsparcie uzyskają m.in. działania obejmujące zwiększenie stopnia wykorzystania energii pierwotnej w sektorze energetycznym (tj. podwyższenie sprawności wytwarzania oraz obniżenie strat w procesie przesyłania i dystrybucji energii) oraz zwiększenie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym biopaliw.
|
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko |
||
| Nazwa działania | Minimalna / maksymalna wartość projektu | Maksymalny stopień dofinansowania |
|---|---|---|
| Działanie 9.1 wysokosprawne wytwarzanie energii | > 10 mln zł | Zgodnie z maksymalnym dopuszczalnym pułapem pomocy publicznej (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 stycznia 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub przebudowy jednostek wysokosprawnego wytwarzania energii), nie więcej niż 30 mln zł |
| Działanie 9.2 Efektywna dystrybucja energii | > 20 mln zł | 85% kosztów kwalifikowanych, nie więcej niż 50 mln zł |
| Działanie 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych | > 20 mln zł (dla inwestycji w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z biomasy lub biogazu oraz w zakresie budowy lub rozbudowy małych elektrowni wodnych > 10 mln zł) | Zgodnie z maksymalnym dopuszczalnym pułapem pomocy publicznej (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzających energię elektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł energii), nie więcej niż 40 mln zł |
| Działanie 9.5 Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych | > 20 mln zł | Zgodnie z maksymalnym dopuszczalnym pułapem pomocy publicznej (rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 października 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na budowę instalacji do wytwarzania biokomponentów i biopaliw ciekłych), nie więcej niż 30 mln zł |
| Działanie 9.6 Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych | > 20 mln zł | 85% kosztów kwalifikowanych |
W ramach działania 9.1 wspierane są inwestycje w zakresie przebudowy i budowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej oraz ciepła w skojarzeniu spełniające wymogi wysokosprawnej kogeneracji, przy czym wsparcie dotyczy zarówno projektów dotyczących skojarzonego wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych jak i nieodnawialnych.
W ramach działania 9.2 wspierane są kompleksowe projekty z zakresu budowy (w miejsce istniejącego systemu) lub przebudowy elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych wysokiego, średniego i niskiego napięcia, mających na celu ograniczenie strat sieciowych (wymiana transformatorów o niskiej sprawności energetycznej, skracanie bardzo długich ciągów liniowych, zmiana przekrojów przewodu w celu dostosowania ich do obecnych temperatur sieci oraz inne, równoważne co do efektu środowiskowego, typy projektów). W ramach działania 9.2 wspierane będą również inwestycje w zakresie przebudowy i budowy (w miejsce istniejącego systemu) sieci dystrybucji ciepła o największym potencjale obniżenia strat energii. Do dofinansowania będą kwalifikować się wyłącznie te projekty dotyczące sieci elektroenergetycznych, które wykażą ograniczenie strat energii, o co najmniej 30% w ramach projektu.
Działanie 9.4 dotyczy z kolei inwestycji w zakresie budowy jednostek wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła ze źródeł odnawialnych. Wsparciem zostaną objęte projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wiatru, wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy albo projekty dotyczące budowy lub zwiększenia mocy jednostek wytwarzania ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej lub słonecznej. W ramach działania realizowane będą inwestycje w zakresie wytwarzania ze źródeł odnawialnych energii w kogeneracji w układach nie spełniających kryterium wysokosprawnej kogeneracji, przy czym wspierana budowa tylko takich jednostek, w których wskaźnik skojarzenia (moc elektryczna do mocy cieplnej) jest większy niż 0,45.
Działanie 9.5 obejmuje inwestycje w zakresie produkcji biokomponentów i biopaliw, w tym również biopaliw 2. generacji, objętych ustawą z dnia 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. Nr 169, poz. 1199 z późn. zm.). Wsparciem zostaną objęte projekty budowy zakładów produkujących biokomponenty i biopaliwa stanowiące samoistne paliwa, z wyłączeniem produkcji biopaliw stanowiących mieszanki z paliwami ropopochodnymi oraz produkcji czystego oleju roślinnego i bioetanolu produkowanego z produktów rolnych.
W ramach działania 9.6 wspierane będą inwestycje w obszarze przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej w zakresie niezbędnym do umożliwienia dostarczania do Krajowego Sytemu Elektroenergetycznego energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Projekty powinny być w pełni dedykowane przyłączeniu nowych jednostek wytwórczych energii z OZE. W ramach działania przewiduje się również wsparcie dla budowy i modernizacji przyłączy jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.
Priorytet X: Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii
W ramach priorytetu wsparcie uzyskają działania obejmujące rozwój systemów przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i rozbudowa podziemnych magazynów gazu ziemnego. Dofinansowanie obejmie także budowę systemów dystrybucji gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych i przemysł produkujący urządzenia służące do produkcji paliw i energii ze źródeł odnawialnych.
| Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Priorytet X: Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii |
||
| Nazwa działania | Minimalna / maksymalna wartość projektu | Maksymalny stopień dofinansowania |
|---|---|---|
| Działanie 10.3: Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii | > 8 mln zł | Zgodnie z maksymalnym dopuszczalnym pułapem pomocy publicznej określonym w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia z dnia 15 października 2009 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy przedsiębiorstw produkujących maszyny i urządzenia służące do wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii oraz biokomponentów i biopaliw ciekłych (nie więcej, niż 30 mln zł). |
W ramach działania 10.3 wsparcie będzie kierowane na budowę nowoczesnych linii technologicznych wytwarzających urządzenia wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych oraz biokomponentów i biopaliw określonych w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 roku o biokomponentach i biopaliwach ciekłych.
W ramach działania wsparcie uzyskać mogą inwestycje polegające na budowie zakładów produkujących urządzenia do wytwarzania:
- energii elektrycznej z wiatru, wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy,
- ciepła przy wykorzystaniu biomasy oraz energii geotermalnej i słonecznej,
- energii elektrycznej i ciepła w kogeneracji przy wykorzystaniu wyłącznie biomasy lub energii geotermalnej,
- biokomponentów oraz biopaliw ciekłych, stanowiących samoistne paliwa, z wyłączeniem urządzeń do produkcji biopaliw stanowiących mieszanki z paliwami ropopochodnymi, produkcji bioetanolu z produktów rolnych oraz czystego oleju roślinnego.
Mniejsze inwestycje – w ramach regionalnych programów operacyjnych
Jeżeli projekt wpisuje się np. w któryś z priorytetów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, ale łączne koszty jego realizacji nie spełniają warunku minimalnej wartości określonej w Programie, należy zwrócić się do odpowiedniego regionalnego programu operacyjnego właściwego dla danego województwa, w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo. Informacje na temat poszczególnych RPO dostępne są na stronach internetowych odpowiednich Urzędów Marszałkowskich, które są jednocześnie instytucjami wdrażającymi te programy.
Przykładowo w Programie Operacyjnym Województwa Śląskiego (RPO WSL) zamieszczono Priorytet V Środowisko oraz działanie 5.3 Czyste powietrze i odnawialne źródła energii, w ramach którego o dofinansowanie mogą ubiegać się m.in. projekty polegające na:
- budowie, przebudowie i remoncie elementów systemów ciepłowniczych (z likwidacją systemów indywidualnych), a także wyposażenie systemów ciepłowniczych w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza, w tym budowa małych i średnich jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu,
- budowie infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych (energia słoneczna, biomasa, energetyka geotermalna, biogaz, energetyka wodna).
Wsparcie dla projektów, które nie nosi znamion pomocy publicznej, jest możliwe do wysokości 85% kosztów kwalifikowalnych projektu. Wsparcie dla projektów, które nosi znamiona pomocy publicznej, jest możliwe do wysokości określonej we właściwym rozporządzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie pomocy publicznej.
Kiedy i gdzie złożyć wniosek?
Terminy naborów wniosków aplikacyjnych w ramach poszczególnych działań ogłaszane są na stronach odpowiednich instytucji wdrażających. W przypadku regionalnych programów operacyjnych, jak wspomniano już wcześniej, są to urzędy marszałkowskie, w przypadku programów krajowych sytuacja jest nieco bardziej złożona. Jeśli chodzi o Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, instytucjami wdrażającymi są:
- dla działań 4.1 – 4.6 oraz 9.1 – 9.2: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (www.nfosigw.gov.pl);
- dla działań 9.4 – 9.6: Instytut Paliw i Energii Odnawialnej (www.ipieo.pl),
- dla działania 10.3: Instytut Nafty i Gazu (www.inig.pl)
Należy pamiętać, że nabory wniosków w ramach poszczególnych działań odbywają się z reguły kilka razy w całym okresie programowym. Nie pozostaje więc nic innego, jak monitować instytucje wdrażające oraz, w mniejszym lub większym stopniu, być przygotowanym jeszcze przed oficjalnym ogłoszeniem terminu naboru. Trzeba pamiętać, że wniosek to również szereg obligatoryjnych załączników (w tym studium wykonalności lub biznesplan przedsięwzięcia), których właściwe przygotowanie zajmuje z reguły znacznie więcej czasu, niż czas trwania samego naboru.
| Najbliższe planowane terminy naborów wniosków w trybie konkursowym | ||
| Nazwa działania | Minimalna / maksymalna wartość projektu | Maksymalny stopień dofinansowania |
|---|---|---|
| Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko | 4.1 Wsparcie systemów zarządzania środowiskowego | II półrocze 2010 r. |
| 4.5 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie ochrony powietrza | Nabór wstępny do 14 kwietnia 2010 r., nabór wniosków do 30 czerwca 2010 r. | |
| 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych | II kwartał 2010 r. | |
| 10.3 Rozwój przemysłu dla odnawialnych źródeł energii | III kwartał 2010 r. | |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego | 5.2 Dystrybucja energia elektrycznej i gazu | maj 2010 r. |
| 4.3 Poprawa jakości powietrza | I kwartał 2011 r. | |
| 5.1 Odnawialne źródła energii | II kwartał 2011 r. | |
| 5.3 Ciepłownictwo i kogeneracja | II kwartał 2011 r. | |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego | 2.4 Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku | lipiec 2010 r. |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego | 1.4 Dotacje inwestycyjne w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska oraz w zakresie odnawialnych źródeł energii | grudzień 2010 r. |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego | II.7 Elektroenergetyka | sierpień – wrzesień 2010 r. |
| II.8 Gazownictwo | sierpień – wrzesień 2010 r. | |
| II.9 Odnawialne źródła energii | maj – czerwiec 2010 r. | |
| II.10 Sieci ciepłownicze | listopad – grudzień 2010 r. | |
| Małopolskie Regionalny Program Operacyjny | 7.2 Poprawa jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania OZE | kwiecień – maj 2010 r. |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego | 4.3 Ochrona powietrza, energetyka | maj – czerwiec 2010 r. |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego | 5.4. Rozwój energetyki opartej na źródłach odnawialnych | marzec – kwiecień 2010 r. |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego | 5.3 Czyste powietrze i odnawialne źródła energii | do 5 maja 2010 r. kwiecień – czerwiec 2011 r. |
| Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego | 4.1. Energia odnawialna i zarządzanie energią | kwiecień – maj 2010 r. |
| 4.4. Ochrona powietrza | październik – listopad 2010 r. | |
Artykuł ukazał się pierwotnie w czasopiśmie „Energetyka Cieplna i Zawodowa” 2010
