Rok 2008 przyniósł przedstawicielom sektora małych i średnich firm długo oczekiwane dotacje inwestycyjne w ramach funduszy strukturalnych na lata 2007-2013. W regionach i na poziomie krajowym ruszyły pierwsze konkursy w ramach których przedsiębiorstwa mogą ubiegać się o wsparcie na: inwestycje charakteryzujące się bardzo wysokim stopniem innowacyjności, komercjalizację nowych technologii, rozbudowę działów badawczo-rozwojowych w firmach bądź ich inicjację, rozbudowę i modernizację potencjału technicznego i technologicznego, która skutkować ma wprowadzaniem na rynek nowych lub zasadniczo zmienionych produktów i usług, czy też inwestycję w technologie ICT.
Mimo, iż środki unijne w ramach bieżącego okresu budżetowego są znacznie większe niż w latach 2004-2006 (około 67 miliardów euro w porównaniu do 13 miliardów euro w poprzednim okresie), większe są również oczekiwania względem potencjalnych beneficjentów. I nie chodzi tu tylko o doświadczenie wyniesione z realizacji projektów w ramach funduszy strukturalnych, czy jakość realizowanych przedsięwzięć rozwojowych, lecz przede wszystkim o budowanie przewagi konkurencyjnej opartej na wiedzy i innowacjach.
Innowacyjność przestała być jedynie słowem kluczem, a stała się celem samym w sobie. Wiele firm ma kłopot z właściwym definiowaniem innowacyjności. Niejednokrotnie przysłowiowy Kowalski, właściciel czy prezes firmy, potencjalny beneficjent, nietrafnie określi swój projekt jako posiadający znamiona przedsięwzięcia innowacyjnego, a w konsekwencji nie wpisze się w główny cel danego programu operacyjnego, priorytetu czy działania. Nie każde działanie inwestycyjne (modernizacja parku maszynowego, remont pomieszczeń administracyjnych, uruchomienie nowej siedziby) jest projektem innowacyjnym. Dlatego właściwe zrozumienie sensu innowacyjności w głównej mierze determinuje możliwość ubiegania się o dotacje unijne i skuteczność w procesie aplikacyjnym.
Jak należy zatem rozumieć innowacyjność? Definicji „innowacji”, „innowacyjności” jest tak wiele, ile specjaliści i ekspercie na świecie byli w stanie wymyślić i sensownie uzasadnić. Naprzeciw przedsiębiorcom, zagubionym w rozlicznych terminach przytaczanych przez popularne i nie zawsze wiarygodne poradniki, wychodzi międzynarodowy podręcznik metodologiczny z zakresu badań statystycznych innowacji „Oslo Manual 2005″. Definiuje on innowację jako: wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do produktu (towaru lub usługi), procesu, marketingu lub organizacji.
Istotą innowacyjności jest więc wdrożenie do praktyki gospodarczej nowości w jak najszerszej skali (przedsiębiorstwa, regionu, kraju, globu). I to nie tylko novum w sensie produktu, czy technologii produkcji, choć te są najczęściej spotykane w projektach rozwojowych przedsiębiorstw, ale również „nowości” w funkcjonowaniu i organizacji przedsiębiorstwa oraz w zakresie działań marketingowych. Typologia (taksonomia) innowacji wg Oslo Manual 2005
Rodzaj innowacji Innowacja produktowa (product innovation) oznacza wprowadzenie na rynek przez dane przedsiębiorstwo nowego towaru lub usługi lub znaczące ulepszenie oferowanych uprzednio towarów lub usług w odniesieniu do ich charakterystyk lub przeznaczenia. Ulepszenie może dotyczyć charakterystyk technicznych, komponentów, materiałów, wbudowanego oprogramowania, bardziej przyjaznej obsługi przez użytkownika oraz innych cech funkcjonalnych.
Innowacja procesowa (process innovation) oznacza wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowych, lub znacząco ulepszonych, metod produkcji lub dostaw.
Innowacja organizacyjna (organisational innovation) oznacza zastosowanie w przedsiębiorstwie nowej metody organizacji jego działalności biznesowej, nowej organizacji miejsc pracy lub nowej organizacji relacji zewnętrznych
Innowacja marketingowa (marketing innovation) oznacza zastosowanie nowej metody marketingowej obejmującej znaczące zmiany w wyglądzie produktu, jego opakowaniu, pozycjonowaniu, promocji, polityce cenowej lub modelu biznesowym, wynikającej z nowej strategii marketingowej przedsiębiorstwa
Innowacyjność przedsięwzięcia inwestycyjnego daje przedsiębiorcy mandat do ubiegania się o wsparcie z funduszy strukturalnych.
A jest o co powalczyć. Wachlarz narzędzi, które wspierają wdrażanie innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach jest spory. Najwięcej możliwości pozyskania środków na finansowanie innowacji stanowią dotacje unijne. Niemalże 4 mld euro skierowane bezpośrednio dla przedsiębiorstw w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i ponad 3 mld euro w ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych to olbrzymi zastrzyk środków na wzrost innowacyjności polskich firm, choć z pewnością niewystarczający. Dodatkowo wprowadzenie systemu alokacji rocznych gwarantuje, iż do końca 2013 roku firmy będą mogły składać wnioski na dofinansowanie inwestycji. Oczekiwania przedsiębiorców rozbudzone dotacjami w ramach programów przedakcesyjnych (Phare) oraz budżetu na lata 2004-2013 (Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego) są ogromne. Jak więc wygląda system finansowania innowacji dla przedstawicieli sektora MSP?
Wzrost innowacyjności przedsiębiorstw to wyzwanie, które postawione zostało nie tylko polskim firmom, ale całej polskiej gospodarce. To strategiczny cel, jaki został wskazany w rządowym dokumencie „Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013″. Jego zapisy realizują założenia Strategii Lizbońskiej, zgodnie z którą główną siłą napędową wzrostu produktywności są innowacje, oparte na trzech filarach: badaniach i rozwoju, wiedzy oraz edukacji.
Największym programem operacyjnym, który wpisuje się w realizację Strategii Lizbońskiej jest Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. W ramach poszczególnych priorytetów wspierane są działania w obszarze badań i rozwoju, innowacji oraz technologii ICT. Układ priorytetów jest nieprzypadkowy i prezentuje on trzypoziomową ścieżkę:
– Badania naukowe i rozwój technologii, czyli tworzenie nowoczesnych rozwiązań;
– Komercjalizacja i mechanizmy finansowania, czyli transfer i finansowanie innowacji dla przedsiębiorstw;
– Dyfuzja i internacjonalizacja zaawansowanych rozwiązań, czyli rozszerzenie zaawansowanych rozwiązań na pozostałe podmioty.
Co Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka oferuje przedsiębiorcom w ramach finansowania innowacji? Zapewne najciekawszym i adresowym bezpośrednio do sektora prywatnego jest priorytet IV „Inwestycyjne w innowacyjne przedsięwzięcia”. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie między innymi na:
– Wdrożenie wdrożenia wyników prac B+R dofinansowanych w ramach 1. osi priorytetowej (badań stosowanych i prac rozwojowych: badania przemysłowe i przedkonkurencyjne);
– Działania (doradcze i inwestycyjne) w zakresie podjęcia lub rozwoju działalności B+R w firmie, w tym również przekształcenie firmy w centrum badawczo-rozwojowe;
– Wdrożenie technologii innowacyjnych (własnych lub nabytych), uruchomienie produkcji nowych lub ulepszonych wyrobów w oparciu o wdrożoną technologię – dofinansowanie do spłaty kredytu za pomocą „premii technologicznej” do kwoty 1 mln euro;
– Projekty inwestycyjne o wartości od 8 mln do 160 mln PLN w zakresie zastosowania nowych rozwiązań technologicznych w produkcji i usługach;
– Przedsięwzięcia inwestycyjne o dużym znaczeniu dla gospodarki w sektorze produkcyjnym i usługowym o wartości powyżej 160 mln PLN i kreujące nowe miejsca pracy dla minimum 400 osób (działalność produkcyjna) bądź dla 200 osób (działalność usługowa).
Poziom dofinansowania projektów wynika z mapy pomocy regionalnej i jest uzależniony od lokalizacji przedsięwzięcia i wielkości firmy odpowiednio od 30% do 60% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. W ramach programu Innowacyjna Gospodarka przedsiębiorcy mogą realizować przedsięwzięcia o wysokim poziomie innowacyjności tj. wdrażać technologie, które funkcjonują na Polskim rynku nie dłużej niż 3 lata na świecie.
Przedsiębiorcy mogą również ubiegać się o wsparcie na inwestycje w dziedzinie gospodarki elektronicznej oraz wdrażania elektronicznego biznesu w ramach Priorytetu VIII. Społeczeństwo informacyjne – zwiększanie innowacyjności gospodarki. Małe i średnie firmy mogą uzyskać dotację między innymi na:
– świadczenie usług drogą elektroniczną i wytworzenie produktów cyfrowych, niezbędnych do świadczenia tych usług (dotacje do 200 tys. PLN);
– tworzenie wspólnych przedsięwzięć biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej (dotacje do 2 mln PLN).
Nie bez wsparcia pozostaną również małe i średnie przedsiębiorstwa, które zamierzają realizować inwestycje o niższym poziomie innowacyjności, w oparciu o rozwiązania, które funkcjonują w Polsce dłużej niż 3 lata, czy na mniejszą skalę. W ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego firmy będą mogły pozyskać dotację przede wszystkim na:
– rozbudowę przedsiębiorstwa;
– zakup wyposażenia niezbędnego do prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej lub modernizacji środków produkcji prowadzące do zwiększenia zdolności inwestycyjnej i innowacyjności przedsiębiorstwa;
– działania modernizacyjne prowadzące do wprowadzenia na rynek nowych lub ulepszonych produktów/usług;
– dokonywanie zasadniczych zmian procesu produkcyjnego lub sposobu świadczenia;
– dostosowywanie technologii i produktów do wymagań dyrektyw unijnych, zwłaszcza norm zharmonizowanych i prawodawstwa w zakresie BHP, ochrony środowiska;
– zastosowanie i wykorzystanie technologii gospodarki elektronicznej (e-biznes);
– zastosowanie i wykorzystanie technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT) w procesach zarządzania przedsiębiorstwem;
– udział w targach i wystawach międzynarodowych oraz misjach gospodarczych związanych z targami i wystawami za granicą.
Zarówno zakres, jak i typy projektów inwestycyjnych czy doradczych, różne są dla przedsiębiorstw z poszczególnych województw i uzależnione od indywidualnie określonych dla danego województwa celów, priorytetów i działań. Niemniej jednak bezsprzeczny pozostaje fakt, że w każdym województwie zagwarantowano środki na bezpośrednie wparcie inwestycyjne dla mikro, małych i średnich firm. Podobnie jak w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka poziom dofinansowania przedsięwzięcia zgodny jest z zasadami intensywności pomocy publicznej. Nieco inną kwestią jest wysokość dotacji dla przedsiębiorstwa. Linia demarkacyjna pomiędzy Regionalnymi Programami Operacyjnymi a Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka wyznaczona została na poziomie 2 mln euro, czyli mniej więcej 8 mln złotych. Znaczy to, że projekty inwestycyjne o wartości poniżej tej linii powinny być finansowane w ramach programów regionalnych, zaś większe projekty ze środków programu centralnego Innowacyjna Gospodarka. Decyzje o maksymalnej wysokości wsparcia dla firm pozostawiono w gestii Zarządów Województw, dlatego też część polskich przedsiębiorców będzie się mogła ubiegać jednorazowo o dotację do kwoty 8 mln PLN, część jedynie o kilkaset tysięcy złotych.
Na szczególne względy mogą liczyć przedsiębiorcy z 5 województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego oraz świętokrzyskiego, które objęte zostały specjalnym Programem Operacyjnym Polska Wschodnia na lata 2007 -2013. W oparciu o środki unijne firmy będą mogły stworzyć infrastrukturę zaplecza badawczo-rozwojowego oraz zatrudnić wykwalifikowaną kadrę naukową.
Można się również zastanowić, czy poza funduszami strukturalnymi są jeszcze inne źródła i narzędzia finansowania innowacji. W tym miejscu należało by wskazać:
– 7 Program Ramowy Unii Europejskiej,
– CIP – Program Ramowy na rzecz Konkurencyjności i Innowacji,
– Ustawę o zasadach finansowania nauki – krajowe przedsięwzięcia wspierające innowacyjność m.in. Inicjatywa t-echnologiczna, Program Patent Plus, Program Kreator Innowacyjności;
– Ustawę o wspieraniu niektórych rodzajów działalności innowacyjnej, w tym Fundusz Poręczeń Unijnych czy szereg rozwiązań i instrumentów podatkowych;
– Komercyjne finansowanie dłużne innowacji – pożyczki, kredyty komercyjne;
– Inne możliwości finansowego wspierania innowacji w MSP m.in. seed capital, venture capital, business angels.
Jak widać możliwości są ogromne, jeżeli tylko system dystrybucji środków okaże się efektywny, przedsiębiorcy z pewnością nie zawiodą i już wkrótce rozpocznie się realizacja wielu innowacyjnych projektów.
